Fauna

Puszcza Białowieska jest środowiskiem życia dla olbrzymiej jak na naszą strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt. Poczynając od bezkręgowców: pierwotniaków, płazińców, obleńców, brzuchorzęsków, mięczaków, dżdżownic, niesporczaków, pająków, roztoczy, wijów, owadów i wielu innych, aż po kręgowce: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki - dotychczas stwierdzono w Puszczy obecność ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt. W całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy. Szacuje się, że puszczańska fauna jest rozpoznana w około 50%, a więc rzeczywista liczba gatunków zamieszkujących ten masyw leśny może liczyć około 25 tysięcy.O wartości i unikatowości Puszczy stanowi nie liczba a jakość występujących w niej gatunków zwierząt. Mało jest tu gatunków związanych ze środowiskami przekształconymi przez człowieka a bardzo dużo gatunków charakterystycznych dla lasów naturalnych. Charakterystyczne jest również to, że gatunki bardzo często występują w małych zagęszczeniach osobników, przy jednoczesnej bardzo wysokiej różnorodności na danym terenie.

Bezkręgowce, mimo że stanowią około 95% liczby gatunków zwierząt dotychczas wykazanych z Puszczy Białowieskiej są pod względem faunistycznym wciąż bardzo słabo rozpoznane. Stopień ich poznania najprawdopodobniej nie przekracza 50%. Z tego względu prawie co roku są tu odkrywane gatunki zwierząt nowe dla fauny naszego kraju a nawet dla nauki. Wiele ze znalezionych w Puszczy zwierząt ma tu jedyne lub jedno z nielicznych znanych na świecie stanowisk występowania. W stosunku do tych nowo odkrywanych dla nauki trudno jest powiedzieć, czy nie występują one szerzej.Jest jednakże grupa zwierząt powiązanych ze specyficznymi środowiskami lasów naturalnych. Najczęściej ich biologia jest ściśle związana z martwym drewnem lub bardzo starymi drzewami. Takie gatunki jak można przypuszczać w przeszłości były szeroko rozprzestrzenione w całej naszej strefie klimatycznej. Obecnie ze względu przekształcenie przez człowieka środowiska naturalnego stały się tak nieliczne, że są określane mianem reliktów puszczańskich.

Kręgowce, choć najlepiej rozpoznane pod względem faunistycznym i najbardziej rzucające się w oczy stanowią zaledwie kilka procent występujących w Puszczy Białowieskiej gatunków zwierząt. W miarę lepszego poznawania bezkręgowców i wykazywania z terenu Puszczy nowych gatunków, udział kręgowców będzie malał, gdyż ich listy faunistyczne są już zamknięte i można liczyć jedynie na pojawienie się gatunków obcych faunie tego kompleksu leśnego.Najmniej liczną grupą kręgowców są gady, reprezentowane przez zaledwie 7 gatunków. Trudno jest obecnie mówić o pospolitych g atunkach gadów, niemniej najbardziej rozpowszechnionymi gatunkami w Puszczy są jaszczurka zwinka i zaskroniec, na dalszych miejscach należałoby umieścić padalca, żmiję i jaszczurkę żyworodną. Bardzo nieliczne w Puszczy są żółw błotny i gniewosz.

Nieco liczniejszą gatunkowo grupą są płazy - zwierzęta wciąż dość pospolite, ale wykazujące tendencję do zmniejszania liczebności populacji i zanikania gatunków. Najlepszym przykładem tego procesu w Puszczy Białowieskiej jest kumak nizinny. W przeszłości dość pospolity nawet na polanach położonych wewnątrz kompleksu leśnego, pod koniec lat 90-tych XX wieku został stwierdzony na zale dwie paru stanowiskach położonych na obrzeżu Puszczy.Oprócz kumaka w masywie leśnym Puszczy Białowieskiej są spotykane: rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, zielona i paskówka, żaba trawna, moczarowa, jeziorkowa i wodna oraz dwa gatunki traszek: zwyczajna i grzebieniasta. Mało liczną grupą systematyczną w Puszczy są również ryby. Rzeki puszczańskie są raczej niewielkie, a ze względu na małe nachylenie terenu toczą swe wody bardzo leniwie, co w sposób naturalny ogranicza możliwości rozwoju i bytowania bardzo wielu gatunków ryb. Nie ma tu też dużych zbiorników wodnych. W wodach puszczańskich dotychczas stwierdzono obecność 32 gatunków ryb i smoczkoustych (3 gatunki minogów). W przypadku tej grupy zwierząt wydaje się, że jest to już prawie kompletna fauna wód tego masywu leśnego.Ssaki są jedną z najlepiej rozpoznanych grup zwierząt Puszczy Białowieskiej. Dzięki źródłom historycznym wiemy, że są gatunki ssaków, które bezpowrotnie wyginęły nie tylko w Puszczy, ale i na całym świecie. Są to: tarpan i tur (niestety dotychczas nie ma stuprocentowo pewnych dowodów na to, że te gatunki tu kiedykolwiek występowały). Są też gatunki, których areał naturalnego występowania skurczył się i nie obejmuje obecnie Puszczy: norka europejska i żbik (informacje o występowaniu rosomaka i sobola na tym terenie w czasach historycznych są mało wiarygodne). Na "ich miejsce" przyszły za sprawą człowieka inne gatunki: jenot, norka amerykańska, piżmak, mysz zaroślowa, mysz domowa, nornik zwyczajny. Współczesna fauna ssaków jest reprezentowana w Puszczy przez 58 gatunków, przedstawicieli 6 rzędów: owad ożernych (kret, jeż, ryjówki i rzęsorki), nietoperzy, drapieżnych ( wilk, ryś, lis, jenot, borsuk, wydra i inne łasicowate), parzystokopytnych (żubr, łoś, jeleń, sarna i dzik), gryzoni (skoczkowate, myszowate, nornikowate i popielicowate) oraz zającokształtnych (zając szarak i zając bielak).

Najliczniejszą grupą kręgowców w Puszczy Białowieskiej są ptaki. Na obszarze tego masywu leśnego, razem ze skrajami stwierdzono dotychczas występowanie lub pojaw ianie się 250 gatunków ptaków (240 w części polskiej i 229 w białoruskiej). Około 2/3 z nich (177) stanowią gatunki lęgowe. W porównaniu z innymi krajowymi i europejskimi obszara mi leśnymi Puszcza Białowieska jest wyjątkowo bogata w gatunki. S zczególnym bogactwem przy takim porównaniu wyróżniają się: ptaki drapieżne dzienne (15 gatunków), sowy (8 gatunków), dzięcioły (8 gatunków lęgowych + 1 zalatujący) i ptaki pokrzewkowate (23 gatunki).Dzięki od dawna prowadzonym obserwacjom faunistycznym, oraz znajomości wymagań biologicznych poszczególnych gatunków możemy stwierdzić, że skład fauny ptaków Puszczy zmieniał się w czasie. Gatunków typowo leśnych, określanych mianem rodzimych, które mogły zasiedlać Puszczę jeszcze przed zmianami wprowadzonymi przez człowieka jest wśród gatunków lęgowych około 130, a przybyszów około 40.

Spośród gatunków ostatnio przybyłych do Puszczy można wymienić pleszkę, kulczyka i dziwonię. Niestety kilka gatunków dawniej lęgowych z Puszczy zniknęło: orlik grubodzioby, sokół wędrowny, sowa błotna, dzierlatka. Stan zachowania fauny ptaków w Puszczy Białowieskiej jest jednak z reguły oceniany jako bardzo dobry: stosunkowo mało jest gatunków obcych, nie związanych ze środowiskiem leśnym, mało jest też gatunków rodzimych które wyginęły.